تنش شوری در گیاهان

دسته: کشاورزی و زراعت
بازدید: 22 بار
فرمت فایل: doc
حجم فایل: 635 کیلوبایت
تعداد صفحات فایل: 61

مسئله شوری موقعی مطرح می شود كه غلظت كلرورسدیم ، كربنات سدیم ، سولفات سدیم بانمكهای منیزیم بیش از حد معمول باشد و موقعی اثر آن بیش از پیش مشهود می گردد كه این مقدار اضافی افزایش یابد درهر حال درباره میزان دقیق غلظت نمك درجایی كه برای اولین بار مسئله شوری مطرح می شود ، یعنی نقطه ایكه از آنجا شرایط شیرینی به شوری وبالعكس تغییر می كند بحث قابل ملاحظ

قیمت فایل فقط 3,900 تومان

چكیده :

شوری یكی از عوامل موثر در تمدنهای بشری و سیستم های كشاورزی بوده كه زندگی انسان بر این سیستم ها تكیه داشته است . تمدنهای بسیاری در اثر عدم اعمال مدیریت صحیح آ‎بیاری اراضی ودر نتیجه تجمع نمك در سطح خاك نابود شده اند . چنانچه بارندگی محدود باشد ، شستشوی نمك در منطقه فعالیت ریشه گیاه در خاك انجام نمی شود وبا افزایش شوری ، رشد وتوسعه گیاه ودر نتیجه عملكرد محصول كاهش می یابد .

بیش از 80 درصد سطح كره زمین بوسیله محلول نمكی با غلظت حدود 5/0 مولاركلرور سدیم پوشیده شده است كه فقط گروهی از گیاهان عالی قادر به تحمل چنین شرایطی هستند واغلب گیاهان حتی قادر به تحمل غلظت یك درصد آب اقیانوسها ( بدون تغییر در موازنه آبی و غذایی یا متوبولیسمی گیاه ) نمی باشد در اوایل قرن نوزدهم واژه شوری یا هالوفیت به گیاهانی نظیر Atriplex salicornia قلیا اطلاق شد .

اغلب باكتریها حساسیت زیادی به شرایط شوری دارند اما در بین آنها انواعی نیز یافت می شود كه در زمره مقاومترین موجودات نسبت به شوری قرار می گیرند .

مكانیسمهای سازشی مختلفی در مسیر تكاملی هالوفیت ها ایجاد شده است كه

بعضی از مكانیسمها باعث محدود شدن مراحل مختلف رشد و نمودار ارتباط با اقلیم فصلی یا شرایط اكولوژی خاك ( ادافیكی ) می گردند و رویش گیاهان را با تغییرات مناسب در جهت تكمیل چرخه زندگی شان امكان پذیر می سازند .

از آنجائی كه بعضی از آنزیمها به تنش خشكی حساس هستند لذا تغییرات متابولیسمی گسترده ای تحت شرایط شور دیده می شود . غلظت بالای نمك در بافتهای گیاهی آنزیمهای شركت كننده در متابولیسم نشاسته را تحت تاثیر قرار می دهد . شوری هم چنین تاثیرات قابل توجهی را بر تنفس ، تثبیت  CO₂ و متابولیسم پروتئین ها داشته و حتی در افزایش مقدار DNA سلول و تغییر پذیری وسیع درسطوح كرورموزمی ( پلوئیدی ) دخیل می باشد .

پیشگفتار :

رشد سریع جمعیت جهان و لزوم بالا بودن سطح زندگی مردم و مبارزه با فقر و گرسنگی ایجاب می كند كه میزان تولیدات كشاورزی بطور روز افزون افزایش یابد جهت رسیدن به این هدف علاوه بر تغییرات ژنتیكی و اصلاح گیاهان ، مبارزه با آفات و انتخاب گیاهان مناسب باشرایط اقلیمی بویژه راهها عملی تر دیگر مانند استفاده صحیح از زمینهای زیر كشت ونیز استفاده از زمینهای بایر بعد از انجام اقداماتی در زمینه اصلاح آنها ، بكار گرفتن شیوه های جدید آبیاری و استفاده از منابع مختلف آب ودر نظر گرفتن تحمل گیاهان نسبت به تنشهای محیطی مورد توجه دانشمندان و متخصصین اموركشاورزی می باشد .

یكی از ویژگیهای كویرهای جهان ، شور بودن خاك بسیاری از آنها می باشد كه اغلب به علت بالا بودن غلظت نمك ، قشری ازاملاح ، سطح و یا لایه های زیرین را فرا گرفته است . اصولا عوامل خاص چون زیاد بودن تبخیر ، كم بودن نزولات جوی ، بالا بودن سطح سفره های آب زیر زمینی ، مجاورت با گنبدهای نمكی و ویژگیهای خاك منطقه وغیره باعث بوجود آمدن چنین مناطقی در سطح زمین می گردند این نواحی به علت بالا بودن میزان شوری خاك فاقد پوشش گیاهی بوده وبه لحاظ نامساعد بودن خاك بهره برداری كشاورزی از آنها نیز ممكن ودر صورت امكان اصلاح خاك ، كشاورزی در آنها چندان سودمند نخواهد بود .

امروزه سعی بر این است كه به كمك دانش بوم شناسی از هر منطقه به نحوشایسته ای استفاده شود حریم زراعت جنگل ، مراتع ، آبخیزها ،مردابها و غیره ، حفظ گردد . در حقیقت استفاده معقول از منابع طبیعی به طوری كه در بر گیرنده منافع نسل كنونی و نسلهای آینده باشد بایستی درسر لوحه برنامه های توسعه اقتصادی قرار گیرد .

متاسفانه در نتیجه عدم آگاهی به اصول زراعت ویا برای دستیابی به منافع كوتاه

مدت خاكها و آبها مورد بهره برداری غلط قرار گرفته ودر نتیجه پس از مدتی مرغوبیت خود را از دست می دهند بطوریكه هم اكنون در جهان میلیونها هكتار از زمینهای زیركشت آنقدر شور شده اند كه تولید محصول در آنها از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست .

مناطق كویری ایران را عموما بیابانهای وسیعی احاطه نموده كه دربسیاری از آنها زندگی شكل نگرفه ویا در مواردی به علل مختلف ساكنین روستا ها مهاجرت نموده و سكونتگاهها متروك شده و كشتزارها بیش از پیش شور گردیده و زمینه لازم برای گسترش كویر فراهم آمده است . یكی از بهترین عواملی كه باعث شكل نگرفتن زندگی ویا مهاجرت روستائیان وبه عبارت دیگر حامیان سخت كوش مناطق كویری می گردد مشكل شوری خاك است .

این پدیده زمانی بیشتر محسوس می شود كه غلظت املاح در خاك از حد متعارف تجاوز نماید در این صورت محیط اكولوژیكی نامناسبی برای رویش گیاهان بوجود می آید كشاورزی محدود می گردد وپیامدهای آن اثرات نامطلوبی درمحیط زیست انسانی باقی می گذارد دراین رابطه در دنیای امروز بخصوص در كشورهائی كه به تحقیق بهای بیشتری داده می شود مساله شوری و شیوه های بهره برداری از زمینهای شور دررابطه با كشت گیاهان مورد توجه متخصصان قرار گرفته است .

شایسته است در كشور پهناور ما ایران كه مناطق وسیعی از آنرا اراضی بیابانی نسبتا شور فرا گرفته مساله شوری دررابطه با رویشهای گیاهی بیشتر مورد توجه قرار گیرد وباانجام پژوهشهای لازم وبه كار گیری یافته های تحقیقی با این پدیده برخورد جدی وعملی صورت گیرد .

فصل اول :

كلیات

1-1 توزیع مناطق كشور :

مسئله شوری موقعی مطرح می شود كه غلظت كلرورسدیم ، كربنات سدیم ، سولفات سدیم بانمكهای منیزیم بیش از حد معمول باشد و موقعی اثر آن بیش از پیش مشهود می گردد كه این مقدار اضافی افزایش یابد . درهر حال درباره میزان دقیق غلظت نمك درجایی كه برای اولین بار مسئله شوری مطرح می شود ، یعنی نقطه ایكه از آنجا شرایط شیرینی به شوری وبالعكس تغییر می كند بحث قابل ملاحظه ای صورت گرفته است یا به عبارت دیگر اصطلاح شورزاری یا نمكی شدن زمینها عبارت از جمع شدن مقدار معینی از نمك محلول در قشر سطحی زمین یعنی خاك كه محل فعالیت بیولوژی را تشكیل می دهد میباشد كه د راثر آن قشر خاكی صلاحیت خود رابعنوان محل ریشه و نمو گیاه ازدست می دهند .

درحال حاضر از نمكهای قلیائی فوق مطالعات كافی و واقعی تنها روی كلرورسدیم انجام گرفته است مطالعه چپ من در سالهای 1966 ، 1974 نشان مید هد كه مقدار كلرورسدیم محلول درخاك نیم درصد است و تاكنون شواهدی كه دال بر تغییر این میزان باشد بدست نیامده است .

ازدیاد شوری روی گیاهان نه تنها بوسیله كمیت مطلق یونهای اضافی بلكه بوسیله مقادیر نسبی عده دیگری ازیونها بویژه SO²⁺₄  مشخص می شود زیستگاه شور خودبخود با نمونه های مخصوص از گیاهان ( شور روی ها ) در ارتباط است كه توانایی رویش درچنین شرایطی را داشته باشند .

1-1-1 مناطق شور جهان :

براساس بر آورده های انجام شده 7% از اراضی جهان ( هكتار 10⁹ × 92/0 ) شور و 3% ( هكتار 10⁹ × 40% ) بسیار شور یا سدیك است .

مناطق شور دنیا ازمردابهای شور عرض های معتدل ، گور آبهای چندل نواحی استوایی وزیر استوایی ، مردابهای شور داخل كه در مجاور دریاچه های شور هستند ماند دریاچه شور بزرگ ( great salt take) امریكا و دریای نوزدیلر در استرالیا ، بیابانهای شور و مناطق كوچكتر دراطراف چشمه های شور تشكیل شده اند .

مناطقی كه همه جانبه بوسیله كوهها وبه خاطر دوری بسیار از سواحل دریاهای آزاد نه تنها راه ورودی به دریاها راندارند بلكه به شدت نیز خشك می باشند آبهای سطحی الارضی یا تحت الارضی كه از اطراف به این لگنهای بزرگ می ریزند چون امكان ادامه جریان آنها به خارج موجود نیست ، بتدریج تبخیر شده ونتیجتاً نمك های

محلولی را كه این آبها با خود حمل نموده اند در این مناطق انباشته می گردند .

بعنوان مثال برای این قبیل لگنهای عظیم بسته ویا مناطق شدیدا خشك دور از سواحل دریاها می توان جلگه های پست خزر ، آرال ، كویر بزرگ ایران ، كویر كوهستانی شمالی غربی چین ( تاریم ) صحرای بزرگ استرالیا ، كویرهای مغولستان ، كویر كالاهار یالگن اوكووانگو در افریقای جنوبی و غیره را نام برد ( قبادیان ، 1363 )

در جدول زیر سطوح عرصه های شور را در مناطق مختلف جهان نشان می دهد .

با توجه به گستردگی اراضی شور و منابع گوناگون كه نسبت به بررسی این موضوع در جهان پرداخته اند در زیر خلاصه ای از آ”ن دركشورهای مختلف با استفاده از منابع مختلف آورده می شود .

قیمت فایل فقط 3,900 تومان

برچسب ها : تنش شوری در گیاهان